Πού να πάω τις αποκριές

Ονόματα και αποκριάτικες παραδόσεις που κάθε χρόνο μέχρι σήμερα αναβιώνουν, κρατώντας ζωντανό το πνεύμα της Αποκριάς. Σε όλη την χώρα από την Κρήτη και την Πελοπόννησο µέχρι την Ξάνθη και από τα Γιάννενα ως την Κάρπαθο φορούν τις φορεσιές τους και υποδέχονται τους καρναβαλιστές από κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Η προέλευσή τους βασικά αρχαιοελληνική, µε επιρροές παγανιστικές και συνήθως µε σατιρική διάθεση, κατάλοιπα ή μετεξέλιξη αρχαίων διονυσιακών τελετών, οι Αποκριές συνδέονται και επηρεάζονται άλλοτε από την ιστορία, τους θρύλους και τις δοξασίες της εκάστοτε περιοχής ενώ άλλοτε (όπως οι περισσότερες ...μοντέρνες εκδοχές τους) συνιστούν απλώς έναν τρόπο διαφυγής από την όχι και τόσο πολύχρωμη καθημερινότητα.
Ετυμολογικά, η λέξη Αποκριά (ή Αποκρέα ηµέρα) προέρχεται από το επίθετο απόκρεος (στην αρχαία ελληνική ήταν απόκρεως), αποκρέα, δηλαδή αποχή από το κρέας. Παρόμοια και η προέλευση της
λατινογενούς λέξεως Καρναβάλι, προέρχεται από τις λέξεις carne, (=κρέας) και vale(=χαιρετώ).
Η έναρξή τους σηματοδοτείται συνήθως με το άνοιγμα του Τριωδίου (που οι περισσότεροι δυστυχώς δεν γνωρίζουμε καν τι είναι), και κορυφώνονται την τελευταία Κυριακή των Αποκριών. Τότε, σε κάθε περιοχή στήνεται μεγάλη γιορτή και γλέντι, που συνήθως διαρκεί μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της Καθαράς Δευτέρας, οπότε αρχίζει και η μεγάλη νηστεία.

Και κάθε χρόνο το ίδιο ερώτημα. Πού να πάμε φέτος τις αποκριές;

Πάμε Πάτρα!

Με περισσότερα από 180 χρόνια ιστορίας, αποτελεί αναμφισβήτητα τη σημαντικότερη εκδήλωση της περιοχής και μία από τις κορυφαίες της χώρας. Το Καρναβάλι της Πάτρας μετατρέπει την πρωτεύουσα της Αχαΐας σε κέντρο κεφιού. Δεν αποτελείται από μόνο μία συγκεκριμένη εκδήλωση αλλά από ένα σύνολο δράσεων που περιλαμβάνουν χορούς, παρελάσεις, το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού, το Καρναβάλι των Μικρών κ.ά.
Κορυφώνεται το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς με τη νυχτερινή παρέλαση των πληρωμάτων του Σαββάτου, τη φαντασμαγορική μεγάλη παρέλαση αρμάτων και πληρωμάτων της Κυριακής και τέλος το τελετουργικό κάψιμο του Βασιλιά Καρνάβαλου στο μόλο της Αγίου Νικολάου στο λιμάνι της Πάτρας. Σχετικά με τις δύο παρελάσεις, η μία γίνεται το Σάββατο και είναι νυχτερινή, ενώ η άλλη την Κυριακή το μεσημέρι. Σε αυτές παίρνουν μέρος πάνω από τριάντα χιλιάδες άτομα, τα περισσότερα από τα οποία είναι μέλη των γκρουπ του Κρυμμένου Θησαυρού.

Πάμε Ξάνθη!

Κάψιμο του Τζάρου

Στην Ξάνθη, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου αναβιώνει το "Κάψιμο του Τζάρου". Πρόκειται για ανθρώπινο ομοίωμα που τοποθετείται επάνω σε πουρνάρια και καίγεται για να «ξορκίσει το κακό». Το έθιμο έφεραν πρόσφυγες από την Ανατολικής Θράκης και κάθε χρόνο ζωντανεύει από τους κατοίκους του συνοικισμού Σαμακόβ.
Μετά το Κάψιμο του Τζάρου, ακολουθεί γλέντι μέχρι πρωίας με διάφορες συναυλίες και εκδηλώσεις στην κεντρική πλατεία.

Πάμε Νάουσα!

Γενίτσαροι και Μπούλες

Στη Νάουσα, η Αποκριά χαρακτηρίζεται και από τον αυθορμητισμό, τον ενθουσιασμό, τη φιλόξενη διάθεση των Ναουσαίων, τα χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία γλέντια τους, τα σατιρικά καρναβάλια. Οι αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Νάουσα χαρακτηρίζονται από το γνωστό παραδοσιακό έθιμο με τις Μπούλες.
Η έναρξη των εκδηλώσεων γίνεται πανηγυρικά την Τσικνοπέμπτη και ακολουθεί καθημερινό εορταστικό πρόγραμμα μέχρι την Καθαρά Δευτέρα, οπότε το γλέντι φτάνει στην αποκορύφωσή του.
Ο Γενίτσαρος, με τη φουστανέλα, τα πολλά φλουριά στο στήθος, τη μακριά πάλα (σπαθί) και την κέρινη μάσκα που καλύπτει το πρόσωπό του, είναι ο πρωταγωνιστής, ενώ η Μπούλα είναι πάντα άντρας μεταμφιεσμένος σε γυναίκα. Το περίφημο μπουλούκι παίρνει το σύνθημα του δημάρχου για να σεργιανίσει στην πόλη. Την ώρα εκείνη οι Γενίτσαροι κατά ζεύγη αρχίζουν να χτυπούν με
νευρικές κινήσεις τα νομίσματα που έχουν στο στήθος τους. Από το πλήθος ακούγεται «Ως πότε, παλικάρια» (ο «Θούριος» του Ρήγα) και τη σκυτάλη παίρνουν ο ζουρνάς και τα νταούλια. Στο ρυθμικό άκουσμα του Ζαλιστού Χορού, η Μπούλα κατεβαίνει από το σπίτι της και ενσωματώνεται στο πλήθος. Όλοι μαζί συνεχίζουν την περιοδεία μέχρι να συναντήσουν την επόμενη Μπούλα. Σταδιακά σχηματίζεται μια μεγαλειώδης πομπή με ανθρώπους όλων των ηλικιών που συμμετέχουν στην αναβίωση του εθίμου.

Πάμε Τύρναβο!

Μπουρανί στον Τύρναβο

Το «Μπουρανί» στον Τύρναβο κλείνει τον κύκλο των Καρναβαλικών εκδηλώσεων και έρχεται να αναταράξει τον μονότονο ρυθμό της καθημερινότητας στην πόλη. Παλιά η εκδήλωση του «Mπoυραvί» ήταν πιο γνήσια, πιο περιεκτική και φυσικά πιο ξεδιάντροπη. Σε κάθε γειτονιά και σε κάθε πλατεία οι χαροκόποι άναβαν φωτιά κι έφτιαχναν το μπουρανί. Τα υλικά είναι σπανάκι, ρύζι, τσουκνίδα και λίγος αντεράκος μαζί με ξύδι έτσι για νοστιμιά χωρίς καθόλου λάδι. «Το μπουρανί» είναι στην κυριολεξία ένα λαϊκό πανηγύρι αλλά στην ουσία είναι η γιορτή του φαλλού και συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία. Αν λοιπόν πάρετε την μεγάλη απόφαση και επισκεφτείτε τον Τύρναβο μην ξαφνιαστείτε από τα «πειράγματα» και μην παρεξηγηθείτε αν κάποιος σας δώσει να φιλήσετε κάποιο ομοίωμα. Είναι βλέπετε το έθιμο και όλα εκείνη την μέρα επιτρέπονται. Απλά δεχτείτε το και χαμογελάστε… μέρα είναι θα περάσει!

Πάμε Γιάννενα!

Τζαμάλες Ιωαννίνων

Σε πολλές πόλεις της Ελλάδας κορύφωση της Αποκριάς αποτελεί η παρέλαση πληρωμάτων. Στα Γιάννενα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς ανάβουν τις Τζαμάλες -μεγάλες αποκριάτικες φωτιές- στις συνοικίες της πόλης, που πεζοδρομείται και όλοι ξεχύνονται στους δρόμους. Υπάρχει μάλιστα ανταγωνισμός ανάμεσα στις συνοικίες για το ποια Τζαμάλα θα είναι η μεγαλύτερη και ποια θα κρατήσει περισσότερο. Οι Τζαμάλες είναι μια καλή ευκαιρία για τους Γιαννιώτες, αλλά και για τους επισκέπτες, να περπατήσουν μέσα στην πόλη, στις γειτονιές, από συνοικία σε συνοικία, να ανταμώσουν γνωστούς και φίλους, να χαρούν και να γλεντήσουν πριν από τη Σαρακοστή και συγκεκριμένα το βράδυ της τελευταίας Κυριακής, πριν από τη νηστεία της Σαρακοστής. Παραδοσιακά φαγητά συνοδεύουν τις διάφορες εκδηλώσεις, όπως και πίτες, φασολάδα και άφθονο κρασί.
Το έθιμο αυτό υπάρχει από το 19ο αιώνα στα Γιάννενα και αναβιώνει αδιάλειπτα από τη δεκαετία του ’80 μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, το αποκριάτικο αυτό δρώμενο στηρίζεται στην αρχέγονη πίστη της δύναμης που έχει η φωτιά να «ξορκίζει» το κακό. Οι Τζαμάλες ζεσταίνουν από την παγωνιά της περιοχής, ενώ με το άναμμα της πρώτης σπίθας δίνεται το σύνθημα να ξεκινήσει το γιαννιώτικο έθιμο. Οι δρόμοι πλημμυρίζουν με μεταμφιεσμένους, ενώ η κορύφωση των αποκριάτικων εκδηλώσεων γίνεται στην κεντρική πλατεία της πόλης όπου στήνεται το γιαννιώτικο γαϊτανάκι.

Πάμε Καστοριά!

Μπουμπούνες Κατοριάς

Μπουμπούνες στην Καστοριά λένε τις μεγάλες υπαίθριες φωτιές. Πριν τη Μικρή Αποκριά οι νέοι μάζευαν κλήματα, καλάμια και ξερόκλαδα για να ετοιμάσουν τις μπουμπούνες. Ανάμεσα στις συνοικίες υπήρχε συναγωνισμός για το ποια μπουμπούνα θα ήταν μεγαλύτερη. Το θέαμα ήταν πάντα πολύ εντυπωσιακό, μέσα στις γειτονιές, στα σταυροδρόμια, στα γεφύρια, ακόμα και πάνω στην παγωμένη λίμνη οι μπουμπούνες μεταμόρφωναν το κλίμα σε απολύτως φαντασμαγορικό. Το γλέντι ξεκινούσε με το που «άρπαζε» η μπουμπούνα και άνθρωποι κάθε ηλικίας χόρευαν και τραγουδούσαν ώσπου να καεί και το τελευταίο κλαδί της. Στόχος ήταν να σβήσει τελευταία η δική τους μπουμπούνα έναντι των άλλων.

Πάμε Θήβα!

Ο βλάχικος γάμος

Την Καθαρά Δευτέρα στη Θήβα συνηθίζεται να γίνεται αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου. Το έθιμο διατηρήθηκε μέσα στους αιώνες από τους βλάχους-ποιμένες της περιοχής του Ασπροποτάμου που ήταν απάτητη από τους Τούρκους και άλλους ξένους κατακτητές. Γύρω στο 1830, αφού απελευθερώθηκαν οι ορεινές περιοχές, η λαϊκή αυτή κωμωδία μεταφέρθηκε στη Θήβα. Τα δρώμενα του εθίμου του Βλάχικου γάμου κορυφώνονται με την πομπή και την τελετή του «γάμου» την Καθαρά Δευτέρα καθώς και τον σκωπτικό διάλογο ο οποίος εξελίσσεται με την βλάχικη προφορά μεταξύ των «συμπεθέρων» του γαμπρού και της νύφης. Ακολουθεί ο κυκλικός «χορός του πεθαμένου», ο οποίος αποτελεί το κορυφαίο δρώμενο του εθίμου.

Πάμε Γαλαξίδι!

Αλευροµουντζουρώµατα

Τα Αλευροµουντζουρώµατα αποτελούν την κορύφωση της Αποκριάς για την παραθαλάσσια κωμόπολη του Νομού Φωκίδας. Πρόκειται για ένα διονυσιακό έθιμο που μετέφεραν οι θαλασσοπόροι Γαλαξιδιώτες του 19ου αιώνα από παρόμοιους λαϊκούς εορτασμούς της Σικελίας. Στην αρχή του Τριωδίου, οι κάτοικοι του Γαλαξιδίου μεταμφιέζονται και γλεντούν με κάθε ευκαιρία. Στη συνέχεια, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, ακολουθεί το Καρναβάλι με άρματα, μασκαρεμένους καρναβαλιστές και ορχήστρες με βιολιά και νταούλια, ενώ οι εκδηλώσεις κορυφώνονται την Καθαρά Δευτέρα με το έθιμο του αλευροπόλεμου, που κρατά κοντά 200 χρόνια. Λίγο μετά το μεσημέρι δίνεται το εναρκτήριο σύνθημα. Το έθιμο ξεκινά από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης και καταλήγει στον παραθαλάσσιο δρόμο. Οι συμμετέχοντες, χωρισμένοι σε ομάδες, κατάλληλα ντυμένοι, με τα παλιά τους ρούχα και τα πρόσωπά τους βαμμένα με κάρβουνο ή ακόμη και βερνίκι παπουτσιών, αρχίζουν να εκτοξεύουν τα πυρά τους: σακούλες γεμάτες φούμο και χρωματιστό αλεύρι. Ο ουρανός μέσα σε λίγα λεπτά γίνεται πολύχρωμος. Το ίδιο και τα πρόσωπα των συμμετεχόντων! Το κέφι παραμένει αμείωτο και το γλέντι κρατάει μέχρι το πρωί με άφθονο κρασί και παραδοσιακά φαγητά. Το έθιμο του αλευροπόλεμου προσελκύει κάθε χρόνο επισκέπτες από όλη την Ελλάδα.

 

 

Κατηγορία: Άρθρα